O egzosomach mówi się przy każdej możliwej okazji w środowisku medycznym. I chociaż w ostatnim czasie zyskały popularność w medycynie estetycznej, to nadal brakuje wiedzy na temat etiologii egzosomów, ich funkcji fizjologicznej i zdolności regeneracyjnych.
Czym są egzosomy?
Egzosomy to wydzielane pęcherzyki zewnątrzkomórkowe (EV), które zawierają produkty komórek poprzedzających, w tym RNA, DNA, białka, lipidy, aminokwasy i metabolity. Wszystkie komórki uwalniają EV i można je znaleźć we wszystkich płynach ustrojowych, ale egzosomy stanowią podkategorię, są mniejsze, a ich pochodzenie jest endosomalne. Mają średnicę ~100 nm i mówi się, że odgrywają rolę mediatora między komórkami. Stwierdzono, że egzosomy modyfikują odpowiedzi biologiczne komórek biorców w oparciu o przenoszone białka, metabolity i kwasy nukleinowe. Modyfikacje te albo hamują, albo stymulują patogenezę chorób. Te nieodłączne właściwości zwiększyły potencjalne wykorzystanie egzosomów nie tylko w terapeutycznej kontroli różnych patogenez, ale także w medycynie estetycznej.
Celem artykułu, który ukazał się na łamach październikowego wydania Journal of Cosmetic Dermatology (J Cosmet Dermatol. 2023;22:2628–2634) jest podsumowanie niektórych fizjologicznych funkcji egzosomów i ich roli w medycynie estetycznej.
Metody poszukiwania danych
Autorzy artykułu przeszukali bazę Medline wpisując następujące słowa klucze: egzosomy, pęcherzyki zewnątrzkomórkowe, komórki macierzyste, odmładzanie skóry i estetyka skóry. Ponadto do przeszukania PubMed wykorzystali termin MeSH „egzosomy” wraz z różnymi podtytułami obejmującymi chemię, klasyfikację, działanie leków, metabolizm, fizjologię i ultrastrukturę. Aby zidentyfikować dodatkowe badania, przejrzeli także listy referencyjne z włączonych badań i artykuły przeglądowe. W swojej pracy uwzględnili istotne artykuły oryginalne obejmujące badania na zwierzętach, badania komórek i badania na ludziach. Ograniczyli się do artykułów opublikowanych w ciągu ostatnich 10 lat.
Dowody naukowe
W przypadku skóry wykazano, że komunikacja i transfer między komórkami za pośrednictwem egzosomów odgrywa rolę w homeostazie tkanek i utrzymaniu funkcji komórkowych (co wykazano w patofizjologii przewlekłych zapalnych chorób skóry).
Ponadto stwierdzono, że pęcherzyki zewnątrzkomórkowe uwalniane przez mezenchymalne komórki macierzyste (MSC-EV) odgrywają rolę w gojeniu ran, zapewniając właściwości proangiogenne, przeciwzapalne i przeciwzwłóknieniowe.
Stwierdzono również, że inne typy pęcherzyków zewnątrzkomórkowych pochodzących z komórek macierzystych (SC-EV) odgrywają również rolę w przeciwdziałaniu starzeniu. Wykazano na przykład, że egzosomy pochodzące z ludzkich mezenchymalnych komórek macierzystych krwi pępowinowej (UCB-MSC) promują migrację komórek i syntezę kolagenu w ludzkich fibroblastach skóry (HDF). Ta sama grupa odkryła, że egzosomy pochodzące z UCB-MSC przenikają przez warstwę skóry i zwiększają syntezę kolagenu 1 i elastyny, główne elementy odmładzania skóry.
Możliwości terapeutyczne
Z treści artykułu dowiadujemy się, że badania przedkliniczne wykazały terapeutyczne możliwości egzosomów w gojeniu ran, modulacji blizn, łysieniu i odmładzaniu skóry. Egzosomy pełnią przede wszystkim funkcję parakrynną i modulują interakcje między keratynocytami i innymi komórkami skóry. Egzogenne egzosomy można stosować w różnych sytuacjach, aby uzyskać pożądane rezultaty estetyczne i jak dotąd zostały one zatwierdzone wyłącznie do stosowania miejscowego.
Tym artykułem autorzy chcieli umożliwić początkującemu dermatologowi zrozumienie mechanizmu i zastosowań terapeutycznych egzosomów w medycynie estetycznej.
Podkreślają, że egzosomy to wschodząca potęga w medycynie estetycznej. Ich wielofunkcyjność okazała się niezwykle obiecująca w poszerzaniu możliwości terapeutycznych różnych patologii. Istnieją jednak różne ograniczenia, które należy uwzględnić, aby zapewnić powszechne, jednorodne ich wykorzystanie w praktyce klinicznej.
Ograniczenia
Obecnie nie istnieje żaden znormalizowany protokół izolacji, przechowywania lub identyfikacji egzosomów. Pozyskiwanie i izolacja, oczyszczanie i identyfikacja egzosomów są bardzo niejednorodne, a ich specyficzne mechanizmy działania pozostają w większości niejasne. Na przykład kilka opisanych technik izolacji obejmuje ultrawirowanie, filtrację w oparciu o wielkość, chromatografię wykluczania, wytrącanie polimeru i nowe techniki kombinowane. Innym ograniczeniem jest to, że badania przedkliniczne na myszach i zwierzętach, choć wykazały obiecujące efekty, niekoniecznie muszą przekładać się na zastosowanie kliniczne ze względu na różnicę w procesach fizjologicznych i patologicznych. Badania kliniczne na ludziach dopiero zaczynają ustalać prawdziwe bezpieczeństwo i skuteczność.
Wnioski
Bez wątpienia można jednak stwierdzić, że potencjał terapeutyczny egzosomów w dermatologii jest szeroki i różnorodny. Mogą one być wykorzystywane do terapii stanów zapalnych skóry, ale też i w usuwaniu problemów kosmetycznych. Stosowanie egzosomów otwiera więc przed klinicystami zupełnie nową drogę możliwości leczenia.
