Egzosomy – to im m.in. poświecono uwagę podczas śniadania prasowego Off Label, o którym pisaliśmy (https://medph.pl/2023/04/26/biostymulatory-oczami-ekspertek/). To im również poświęcony jest artykuł autorstwa dr n. med. Lidii Majewskiej (ESME Clinic w Krakowie), który ukazał się na łamach pisma „Medycyna Funkcjonalna i Estetyka Lekarska” („Egzosomy pochodzące z komórek macierzystych – działanie, rola i zastosowanie w medycynie”, 2(14)/2023/vol.3).
Czym są tytułowe egzosomy?
Jak mogliśmy usłyszeć podczas spotkania, i możemy przeczytać we wspomnianym artykule „egzosomy to nanopęcherzyki wydzielane przez komórki, służące jako mediatory do komunikacji międzykomórkowej. Za ich pośrednictwem komórki-dawcy przenoszą substancje egzogenne do komórek-biorców. Ich unikalną zawartość stanowią cząsteczki kwasów nukleinowych, białek i lipidów, które odzwierciedlają cechy komórek wytwórczych”. Jak pisze Autorka artykułu: „Egzosomy są obecne we wszystkich płynach ustrojowych i tkankach, w tym we krwi, moczu, mleku matki, płynie owodniowym/maziowym, ślinie oraz tkance tłuszczowej (…) Egzosomy mogą przenikać do tkanek, dyfundować do krwi, a nawet przekraczać barierę krew-mózg (BBB), co może być wykorzystane w leczeniu chorób dotyczących tkanki nerwowej. Liczba publikacji na ich temat lawinowo rośnie. Wydaje się, że egzosomy pochodzące z komórek macierzystych to obiecujący potencjał terapeutyczny w wielu jednostkach chorobowych”.
Jakie funkcje pełnią?
– komunikacja międzykomórkowa;
– regulacja immunologiczna;
– naprawa i regeneracja tkanek;
– biomarkery w diagnostyce medycznej;
– nośniki leków i substancji docelowych.
Mechanizm działania
Jak się dowiedzieliśmy „mechanizm działania terapeutycznego komórek macierzystych polega głównie na efekcie parakrynnym, w którym pośredniczą czynniki wydzielane z tych komórek, a w tym procesie główną rolę odgrywają egzosomy. Mezenchymalne komórki macierzyste/zrębowe (MSC) są najbardziej preferowanym źródłem terapeutycznych egzosomów, ponieważ, jak wynika z ogromnej ilości danych klinicznych z ostatnich lat, same MSC wydają się bezpieczne. Ponadto egzosomy pochodzące z MSC (egzosomy MSC) można sterylizować w procesach obróbki laboratoryjnej i wytwarzać jako gotowy produkt (nie ma takiej możliwości w przypadku samych komórek MSC). Uważa się też, że egzosomy MSC są bezpieczne. Dzięki takim cechom egzosomy z MSC mogą stać się alternatywą dla komórek MSC w nowych bezkomórkowych postępowaniach terapeutycznych w leczeniu różnych chorób, w tym neurologicznych, sercowo-naczyniowych, autoimmunologicznych, chorób nerek, układu mięśniowo-szkieletowego, wątroby, układu oddechowego, oczu i skóry, a także chorób nowotworowych”.
Autorka zwraca uwagę na fakt, że „MSC mają zarówno zdolność samoodnawiania (same mogą generować więcej MSC), jak i potencjał różnicowania w inne typy komórek. MSC można uzyskać z szeregu tkanek i płynów ustrojowych takich jak tkanka tłuszczowa, szpik kostny (BM), miazga zębowa, płyn maziowy (SF), płyn owodniowy (AF), łożysko (PL), pępowina (UC), krew pępowinowa (UCB) i galareta Whartona (WJ). MSC mogą również pochodzić z embrionalnych komórek macierzystych (ESC) lub indukowanych pluripotencjalnych komórek macierzystych (iPSC). MSC, w zależności od pochodzenia, mogą różnicować się w poszczególne typy komórek, w tym adipocyty, chondrocyty, osteoblasty i miocyty. Ponadto MSC mają właściwości immunomodulujące w stosunku do regulowania funkcji różnych komórek zaangażowanych w odpowiedź immunologiczną, takich jak komórki dendrytyczne (DC), limfocyty, makrofagi, komórki tuczne, neutrofile i komórki NK”.
Doktor Majewska wspomina w swoim artykule, że na podstawie licznych doniesień widać, że „egzosomy MSC mogą odgrywać kluczową rolę w regeneracji skóry, promując polaryzację makrofagów M2 o właściwościach przeciwzapalnych i zmniejszając liczbę prozapalnych komórek uwalniających cytokiny, takich jak makrofagi M1 oraz IDEC”.
W podsumowaniu Autorka pisze m.in.: „Dzięki licznym badaniom i stale rosnącej liczbie publikacji na temat działania egzosomów, egzosomy z MSC stają się obecnie akceptowane jako potencjalny bezkomórkowy środek terapeutyczny nowej generacji w leczeniu wielu chorób”.
Wygląda na to, że jesteśmy u zarania ery egzosomów. Będzie się o nich coraz więcej mówić i pisać, a co najważniejsze, coraz częściej wykorzystywać w postępowaniach terapeutycznych w różnych dziedzinach medycyny.
Przybliżyliśmy tylko kilka fragmentów z artykułu dr Majewskiej. Do zapoznania się z pełnym materiałem zapraszamy na łamy Medycyny Funkcjonalnej i Estetyki Lekarskiej (2(14)/2023/vol.3)).
