Minerały to makro- i mikroelementy, które w połączeniu z witaminami (wit. A, C, E), nasyconymi kwasami tłuszczowymi (omega-9, omega-3 oraz and omega-6), polifenolami i karotenoidami mają istotne znaczenie dla zdrowia i wyglądu naszej skóry (i ogólnego zdrowia człowieka). W związku z tym, że organizm ludzki nie może ich syntetyzować samodzielnie, muszą być pozyskiwane z dietą. Zdrowa dieta powinna zapewnić odpowiednią podaż zarówno makroelementów (wapń, fosfor, potas, sód i magnez), jak i mikroelementów (jod, siarka, cynk, żelazo, chlor, kobalt, miedź, mangan, molibden i selen). Niedobór tych ostatnich wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie i wygląd skóry. Dużą rolę w procesie starzenia się skóry odgrywają takie mikroelementy jak selen, cynk, miedź i krzem. Dzięki nim skóra na dłużej zachowuje młodość i blask.
Selen
Selen (Se) to jeden z najważniejszych pierwiastków śladowych, bez którego organizm nie może prawidłowo funkcjonować. Występuje w dwóch formach: nieorganicznej (seleniany i selenity) oraz organicznej (selenometionina i selenocysteina). Selen należy dostarczać do organizmu człowieka wraz z pokarmami pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Znajdziemy go w takich produktach jak: orzechy brazylijskie, ryby morskie (tuńczyk żółtopłetwy, halibut, sardynki), owoce morza, sól morska, mięso, drób, jaja, nabiał, zboż/a, produkty zbożowe, brokuły, kapusta biała, szparagi, kalarepa, czosnek, cebula, rośliny strączkowe, grzyby.
Selen wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne i chroni przed uszkodzeniem DNA. Wykazuje działanie ochronne i zdolność wymiatania wolnych rodników. Stymulując aktywność enzymów antyoksydacyjnych zależnych od selenu, takich jak peroksydaza glutationowa i reduktaza tioredoksynowa, selen chroni skórę przed stresem oksydacyjnym wywołanym promieniowaniem UV. Suplementacja selenu jest ważną strategią hamowania powstawania i pogłębiania zmarszczek, ponieważ może odwrócić uszkodzenia spowodowane promieniowaniem ultrafioletowym i odgrywać rolę przeciwstarzeniową w skórze.
Cynk
Cynk (Zn) – niezbędny mikroelement pełniący ważną rolę w wielu procesach fizjologicznych. Jego niedobór może powodować szereg problemów zdrowotnych, dlatego niezbędne jest zapewnienie odpowiedniego spożycia cynku, głównie poprzez zbilansowaną dietę zawierającą zarówno produkty pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego (czerwone mięso, ryby, drób, owoce morza /krewetki, ostrygi/, orzechy, pestki dyni, nasiona słonecznika, rośliny strączkowe, produkty pełnoziarnistych, nabiał).
Skóra jest trzecią najbardziej zasobną w Zn tkanką w organizmie. Cynk pełni funkcje katalityczne, strukturalne i regulacyjne. Jest ważny w regulacji metabolizmu lipidów, białek i kwasów nukleinowych, a także transkrypcji genów. Cynk jest także składnikiem wielu czynników transkrypcyjnych DNA (palce cynkowe).
Cynk jako przeciwutleniacz chroni komórki organizmu przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Odpowiedni poziom tego pierwiastka jest niezbędny do aktywności enzymów antyoksydacyjnych, w tym miedziowej dysmutazy ponadtlenkowej cynku (Cu/Zn-SOD), która jest odpowiedzialna za neutralizację rodnika ponadtlenkowego. Jest to pierwiastek niezbędny do podziału i różnicowania nowych komórek oraz odgrywa rolę w apoptozie i starzeniu się organizmu. Wpływa na strukturę i prawidłowe funkcjonowanie skóry i błon śluzowych. Stabilizuje błony komórkowe skóry i uczestniczy w mitozie i różnicowaniu komórek podstawnych, a także odgrywa kluczową rolę w przeżyciu keratynocytów.
Cynk wpływa również na funkcję immunologiczną skóry, modulując funkcje makrofagów i neutrofili, aktywność fagocytarną i różne cytokiny zapalne. Odgrywa ważną rolę w zapobieganiu uszkodzeniom wywołanym przez promieniowanie UV, wpływa na metabolizm kolagenu, wykazuje właściwości antyandrogenowe poprzez modulowanie aktywności 5α-reduktazy typu 1 i 2, a także promuje lipogenezę i transport glukozy poprzez działanie insulinopodobne na 3T3-L1 fibroblasty i adipocyty.
Cynk, podawany doustnie lub aplikowany miejscowo, jest stosowany w leczeniu wielu schorzeń dermatologicznych takich jak infekcje (np. brodawki), dermatozy zapalne (trądzik pospolity, trądzik różowaty, atopowe zapalenie skóry i łysienie plackowate) oraz zaburzenia pigmentacji (melasma).
Miedź
Miedź (Cu) występuje naturalnie w wątróbce, owocach morza, orzechach, ostrygach, nasionach, niektórych produktach pełnoziarnistych i strączkowych, czekoladzie i w kakao. Ponad 30 niezbędnych dla organizmów żywych białek (m.in. oksydaza lizylowa, β-hydroksylaza dopaminowa, oksydaza cytochromu c, dysmutaza ponadtlenkowa i tyrozynaza) zawiera miedź, dzięki czemu Cu bierze udział w wielu procesach fizjologicznych i metabolicznych istotnych dla funkcjonowania ludzkiego ciała.
Miedź wykazuje również szeroki zakres działania przeciwdrobnoustrojowego, w tym przeciwko bakteriom Gram-dodatnim (np. Staphylococcus aureus, Enterococcus faecalis, Clostridium difficile i Listeria monocytogenes) i Gram-ujemnym (np. Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa i Klebsiella pneu) (Candida albicans i Aspergillus brasiliensis) oraz wirusom (adenowirus, norowirus i poliowirus). Związki miedzi i miedź od wieków były stosowane przez wiele cywilizacji do higieny ogólnej i leczenia różnych stanów takich jak np. bóle głowy, oparzenia, robaczyce jelitowe i infekcje ucha, a także choroby skóry. Sproszkowany malachit (podstawowy węglan miedzi) był używany przez starożytnych Egipcjan do zapobiegania i leczenia infekcji oczu. Starożytni Chińczycy i starożytni Rzymianie również stosowali różne związki miedzi w leczeniu chorób oczu i skóry. Preparaty zawierające miedź były od dawna stosowane w przypadkach przewlekłego zapalenia, egzemy skóry, gruźlicy, kiły i tocznia. Siarczan miedzi jest szeroko stosowany w Afryce do leczenia ran. Jony miedzi zmniejszają ryzyko infekcji grzybiczych i bakteryjnych drobnych ran i skaleczeń, a także przyspieszają gojenie ran.
Miedź jest również ważna dla ogólnego stanu skóry. Stymuluje proliferację fibroblastów skóry oraz bierze udział w syntezie i stabilizacji białek macierzy zewnątrzkomórkowej skóry i angiogenezie. Jest kofaktorem dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), enzymu zaangażowanego w ochronę skóry przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, a także zapobiega uszkodzeniom oksydacyjnym błon komórkowych i peroksydacji lipidów. Miedź wspomaga również funkcję wymiataczy wolnych rodników, takich jak metalotioneina i glutation. Ponadto Cu jest kofaktorem tyrozynazy, głównego enzymu zaangażowanego w syntezę melaniny barwnika skóry.
Jony miedzi są powszechnie zawarte w kosmetykach. Miedź stosowana jest jako aktywny składnik kremów do twarzy, w tym do pielęgnacji cery dojrzałej, zmęczonej, matowej lub tłustej. Kompleks tripeptydów miedzi (GHK-Cu i GSH-Cu) odgrywa ważną rolę w ochronie i regeneracji tkanki skórnej, zwiększa syntezę kolagenu i elastyny oraz poprawia kondycję starzejącej się skóry. W porównaniu z innymi związkami metali miedź ma niski potencjał alergizujący, a ryzyko niepożądanych skutków ubocznych związanych z kontaktem skóry z metalem jest niewielkie.
Krzem – silikon
Krzem (Si) jest drugim najliczniej występującym pierwiastkiem na Ziemi, występującym w wodzie, roślinach i zwierzętach i ma właściwości półmetaliczne. W naturze zwykle nie występuje w postaci wolnej, ale jako związek chemiczny dwutlenku krzemu, związek złożony lub krzemian krzemu. Krzem obecny w pożywieniu rozpuszcza się w kwaśnym środowisku żołądka, stając się łatwo przyswajalnym kwasem ortokrzemowym.
Znajdziemy go w takich produktach jak: zboża (ryż, jęczmień, owies, pszenica), produkty zbożowe (płatkach śniadaniowych, pieczywie, makaronie), korzenie warzyw (marchew, burak, rzodkiew, cebula, ziemniaki), fasola, kukurydza, owoce (banany), suszone owoce (rodzynki), orzechy. Innym ważnym źródłem krzemu stosowanym w suplementach diety jest skrzyp polny (Equisetum arvense).
Krzem jest obecny we wszystkich zdrowych tkankach organizmu człowieka, w tym w tkankach łącznych, kościach, wątrobie, sercu, mięśniach, nerkach i płucach. Jest również obecny w skórze, włosach i paznokciach. Jego ilość w tkankach zmniejsza się wraz z wiekiem, najprawdopodobniej dlatego, że organem odpowiedzialnym za wchłanianie krzemu jest grasica, która wraz z wiekiem zanika.
Krzem organiczny odgrywa ważną rolę w strukturze skóry, promuje neokolagenezę, wzmacnia tkankę łączną i zmniejsza ryzyko łysienia. Kwas ortokrzemowy (OSA) stymuluje fibroblasty do wydzielania kolagenu typu I. Minerał ten promuje również syntezę elastyny i GAG, pomaga zachować elastyczność naczyń krwionośnych oraz zwiększa odporność i grubość włókien paznokci i włosów.
Krzem/silikon znajdujący się jest w preparatach kosmetycznych takich jak odżywki do włosów i szampony, nadaje włosom jedwabisty wygląd i połysk, a zawarty w kremach do twarzy ma chronić i poprawiać elastyczność skóry. Elastomerowe cząstki silikonu mogą absorbować różne płyny, w tym emolienty i sebum, a zatem mogą być stosowane jako środek do przenoszenia aktywnych składników do skóry lub do kontrolowania odkładania się sebum w skórze.
Podsumowanie
Podsumowując należy stwierdzić, że zbilansowana dieta odgrywa ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka, w tym skóry. Spożywanie w codziennej diecie niezbędnych składników odżywczych jest niezwykle ważne dla procesów biologicznych zachodzących zarówno w młodej, jak i starzejącej się skórze. Skóra jest czułym wskaźnikiem niedoborów żywieniowych. Najskuteczniejszym sposobem na poprawę kondycji skóry jest dostarczanie jej niezbędnych składników odżywczych zarówno wewnętrznie poprzez zróżnicowaną dietę, jak i zewnętrznie, stosując odpowiednio dobrane kremy. W razie niedoboru minerałów zaleca się ich suplementację. Należy jednak pamiętać o tym, że zarówno niedobór, jak i nadmiar są szkodliwe. Jeśli nie jesteśmy w stanie dostarczyć organizmowi wszystkich potrzebnych mu składników w pożywieniu, to jak najbardziej powinno wdrożyć się suplementację, ale powinna ona być skonsultowana z lekarzem.
1/ Bioactive Compounds for Skin Health: A Review, Nutrients 2021, 13, 203. https://doi.org/10.3390/nu13010203
2/ Health benefits of micronutrients (vitamins and minerals) and their associated deficiency diseases: A systematic review. Int. J. Food. Sci. 2020, 3, 1–32.
3/ Role of micronutrients in skin health and function. Biomol. Ther. 2015, 23, 207–217.
