Wyprysk rąk (egzema)
Wyprysk rąk / egzema rąk (ang. hand eczema, HE) to heterogeniczna choroba dotycząca skóry rąk (powierzchnia dłoniowa, grzbiet ręki, palce) i nadgarstków, dość często występująca wraz z wypryskiem stóp. To powszechna przewlekła choroba skóry o znacznym, długotrwałym negatywnym wpływie na jakość życia (ang. Quality of Life, QoL). Nie jest to choroba, która powoduje śmierć lub dramatyczne sytuacje, dlatego może być, i niestety często jest lekceważona, szczególnie podczas pojawiania się pierwszych objawów. Jest to jednak choroba uciążliwa i w negatywny sposób może wpływać na zdolność do pracy, perspektywy kariery zawodowej czy status społeczny.
Definicja choroby
Wyprysk rąk jest zdefiniowany jako wyprysk / zapalenie skóry zlokalizowane na rękach i / lub nadgarstkach. W ostrej fazie choroby występuje rumień, obrzęk, grudki i pęcherzyki z tworzeniem nadżerek. W stadium przewlekłym skóra ulega tzw. lichenizacji, staje się pogrubiała, przypominając wyglądem „skórę słonia”. Charakterystyczne jest łuszczenie, hiperkeratoza i powstawanie pęknięć naskórka. Subiektywne objawy obejmują swędzenie, pieczenie i ból, które mogą powodować zaburzenia snu i unikanie uprawiania np. sportu lub innych czynności aktywnie angażujących ręce. Objawy takie jak łuszczenie się, zaczerwienienie, pęcherzyki i hiperkeratoza przyczyniają się do niepożądanych zmian estetycznych, co w poważniejszych przypadkach może prowadzić do zawstydzenia, izolacji społecznej (unikanie spotkań towarzyskich) i depresji.
Przyczyny i objawy choroby
Etiologia wyprysku rąk jest zróżnicowana – od chorób endogennych (atopia czyli wrodzona predyspozycja do chorób alergicznych, w związku z zaburzoną pracą układu odpornościowego i często do suchej wrażliwej skóry, w związku z obniżoną funkcją bariery naskórka) do czynników egzogennych (drażniące i / lub alergiczne kontaktowe zapalenie skóry), które często się pokrywają.
Objawy kliniczne mogą być różnorodne, od występowania pęcherzykowego i nadżerek do pogrubiałej złuszczającej się skóry. Przebieg wyprysku może być ostry, nawracający lub przewlekły i długotrwały. Przy tak szerokiej różnorodności czynników etiologicznych i klinicznych, co już samo w sobie jest wyzwaniem dla dermatologa, standardowe metody leczenia są często trudne, a zamiast tego wymagane są zindywidualizowane plany leczenia opracowane w ścisłej komunikacji między pacjentem a specjalistą.
Leczenie
Biorąc pod uwagę fakt, że ręce są ludzkimi „narzędziami” w wielu zawodach, w leczeniu wyprysku rąk w większym stopniu niż w przypadku innych chorób skóry powinny być analizowane aspekty behawioralne. Dlatego leczenie wyprysku rąk musi wykraczać poza zwykłe leczenie farmakologiczne, miejscowe (np. emolientami, kremami nawilżającymi; kremami mającymi działanie przeciwzapalne, przeciwświądowe; zawierającymi kwas salicylowy do 20%, jeżeli jest to konieczne, mocznik 10-20% i bogatymi w lipidy, w tym maściami typu woda w oleju i olej-w-wodzie; glikokortykosteroidami; inhibitorami kalcyneuryny) czy ogólne (kortykosteroidami takimi jak np. prednizolon; acytretyną; cyklosporyną; azatiopryną czy metotreksatem, lub fizyczne (fototerapia UV) i wymaga kompleksowego podejścia obejmującego usunięcie lub unikanie czynników sprawczych, zmiany behawioralne i wsparcie społeczne.
Doskonałym kompendium wiedzy na temat wyprysku rąk jest wydanie specjalne „Chronic Hand Eczema: Disease Awareness and Treatment Options” wydane przez Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology (Vol. 34, Issue S1, Pages: 1-21, January 2020).
W wydaniu tym omówiono wyprysk rąk jako chorobę „zaniedbaną”; jej epidemiologię, rokowanie i zapobieganie, a także spektrum opcji terapeutycznych – dowody ich skuteczności i bezpieczeństwa oraz zaproponowano stopniowe podejście do intensywności leczenia w zależności od ciężkości choroby i jej przewlekłości. Jak można przeczytać, w niedalekiej przyszłości pacjenci z wypryskiem dłoni mogą skorzystać z nowych zasad terapeutycznych takich jak leki biologiczne do leczenia wyprysku atopowego i miejscowe inhibitory kinazy Janus.
Literatura
1/ Chronic Hand Eczema: Disease Awareness and Treatment Options, Special Issue, Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, Volume 34, Issue S1, Pages: 1-21, January 2020
2/ Guidelines for diagnosis, prevention and treatment of hand eczema. J Dtsch Dermatol Ges 2015;13:e1–e22.
3/ Hand dermatitis: a review of clinical features, prevention and treatment. Am J Clin Dermatol 2015; 16: 257–270.
