Główną rolą brwi i rzęs jest ich funkcja upiększania. Są też narządem czuciowym wykrywającym nawet delikatny dotyk oraz pełnią funkcję ochronną. Ich wypadanie często wiąże się z chorobami włosów, paznokci oraz skóry.
Każdy w pełni rozwinięty włos, czy to rosnący na głowie czy w brwiach, składa się z trzech części: z korzenia włosa tkwiącego w skórze, z trzonu zwanego również łodygą włosa i z końca włosa, który jest ostro zakończony. Korzeń włosa znajduje się w mieszku włosowym, do którego uchodzi gruczoł łojowy. Korzeń w dolnej części rozszerza się tworząc opuszkę włosa, która obejmuje macierz i brodawkę włosa. Zniszczenie brodawek prowadzi do trwałej utraty włosów. Macierz, znajdująca się nad brodawką zawiera różnicujące się komórki, które tworzą łodygę włosa oraz melanocyty, które przekazują melanosomy do keratynocytów rosnącego włosa. Tworzenie barwnika zachodzi tylko w trakcie wzrostu włosa.
Mieszki włosowe są otoczone gęstą siecią naczyń oraz nerwów. Gdy włos wypada splot naczyniowy ulega zwyrodnieniu i rozwija się ponownie w czasie wzrostu nowego włosa.
Głównym składnikiem chemicznym włosów jest keratyna. W odróżnieniu od keratyny warstwy rogowej naskórka, keratyna włosów zawiera około 20% cysteiny, aminokwasu bogatego w siarkę. Cząsteczki keratyny włosów zawierają wiele rodzajów wiązań, dzięki którym włosy mają stabilną strukturę chemiczną i mechaniczną.
Wszystkie włosy dzieli się na trzy rodzaje: włosy pierwotne (lanugo), włosy meszkowe i włosy terminalne. Do tych ostatnich zalicza się między innymi tzw. włosy szczeciniaste czyli brwi i rzęsy. Te ostatnie nie reagują na wpływ hormonów androgenowych. Wszystkie ludzkie włosy mają swój cykl wzrostu, niezależny od włosów sąsiednich. Cykl dzieli się na trzy fazy: fazę anagenową, czyli wzrostu, fazę katagenową, czyli przejściową i fazę telogenową, czyli spoczynku. Faza anagenowa może trwać np. na głowie od 2 do 6 lat, a w przypadku brwi i rzęs tylko 1-2 miesiące, a im dłuższa faza anagenu tym większy przyrost włosa. Taka krótka faza anagenowa powoduje, że wzrasta procentowo ilość mieszków włosowych będących w fazie telogenu (do 94%), czyli w fazie, w której dochodzi do wypadania włosa.
Człowiek zwykle posiada od 100 do 150 rzęs, głównie na powiece górnej. Rzęsy umieszczone na dolnej powiece nie są nawet w połowie tak liczne, jak rzęsy na powiece górnej. Włoski na powiece górnej osiągają przeciętnie długość 7-12 mm, natomiast na dolnej ok. 6-9 mm. Brwi jest więcej. Jedna brew, to przeciętnie 250 włosków. W przypadku niektórych osób z mocno zarysowanymi brwiami, które nigdy nie regulowały swoich łuków może ich być nawet około 1100.
Przyczyny wypadania
Przyczyny wypadania brwi i rzęs są różne. Może dojść do ich mechanicznego uszkodzenia, a najczęściej są spowodowane różnymi chorobami. Jedną z takich chorób, przy której brwi mogą wypaść całkowicie jest łysienie plackowate.
Łysieniem plackowatym jest dotknięte około 1-2% populacji. Etiopatogeneza schorzenia jest nieznana. Prawdopodobne wydaje się podłoże autoimmunologiczne (np. dosyć często z łysieniem plackowatym współistnieją przeciwciała przeciwtarczycowe), a w części przypadków istnieje wyraźny związek z układem nerwowym. Niekiedy rodzinne występowanie wskazuje na tło genetyczne.
Łysieniem plackowatym nazywamy przejściowe lub trwałe ogniska łysienia, rozmaitej wielkości i kształtu, w obrębie których skóra jest niezmieniona. Jeżeli na obrzeżach ognisk występują tzw. włosy wykrzyknikowe (grube, ułamane) to proces chorobowy jest czynny. Łysienie może dotyczyć wyłącznie skóry głowy lub również okolic pachowych i płciowych oraz włosów mieszkowych, a także właśnie brwi i rzęs. Gdy dochodzi do utraty wszystkich włosów w okolicy głowy mówimy o alopecia totalis, jeżeli utrata włosów dotyczy całego ciała wtedy występuje alopecia universalis. Zmiany zazwyczaj pojawiają się nagle, a następnie przebieg jest rozmaity. Odrost włosów następuje niekiedy samoistnie, ale mogą występować nawroty.
Jeżeli nie ma tendencji do odrostu to występuje łysienie plackowate złośliwe. W dużej części przypadków łysieniu plackowatemu towarzyszą zmiany na płytkach paznokciowych. W leczeniu ogólnym stosuje się głównie leczenie metodą PUVA. W leczeniu miejscowym stosuje się alergeny kontaktowe, sterydy, minoksydyl i cygnolinę, ale to leczenie nie nadaje się w okolice oka!
Poza łysieniem plackowatym są różne inne przyczyny wypadania włosów, w tym brwi i rzęs. Tak zwane łysienie telogenowe może być również spowodowane chorobami przebiegającymi z wysoką gorączką, stresem, niektórymi lekami itp. Rzadsze łysienie anagenowe może wystąpić np. po zatruciu metalami ciężkimi, po spożyciu niektórych leków, po chemioterapii, po naświetlaniu promieniowaniem X. Istnieją również choroby skóry prowadzące do wyłysienia. Niektóre z nich powodują tak zwane łysienie bliznowaciejące, czyli prowadzące do trwałej utraty włosów.
Preparaty stosowane na porost brwi i rzęs
Bimatoprost
Jakiś czas temu pacjenci zorientowali się, że lek na jaskrę bimatoprost (syntetyczny analog prostaglandyn) powoduje także zauważalny wzrost rzęs. Jaskra to niebezpieczna choroba oczu. Przez nadmierny wzrost ciśnienia w obrębie gałki ocznej prowadzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego i komórek siatkówki, a krople zawierające bimatoprost obniżają ciśnienie gałki ocznej. Obecnie wyprodukowano preparat specjalnie dla osób zdrowych, które chcą powiększyć swoje rzęsy. Preparat należy nakładać codziennie na górną powiekę, tuż przy nasadzie rzęs. Na pierwsze zauważalne efekty trzeba czekać około ośmiu tygodni. Zagęszczenie rzęs nie jest niestety trwałe. Efekt utrzymuje się przez kilkanaście tygodni od chwili odstawienia preparatu. Potem jednak rzęsy stopniowo powracają do swoich dawnych rozmiarów. Bimatoprost i inne syntetyczne analogii prostaglandyn są również składnikami różnych odżywek do rzęs.
Stosowanie oryginalnego leku na jaskrę, poprzez trudność w aplikacji, może spowodować szereg działań niepożądanych. Prawidłowo nakładany preparat powinien być rozprowadzany tylko na powiece, na samej linii rzęs, bez wkrapiania go do oczu. Najczęściej występujące działanie niepożądane związane z przedawkowaniem takich kropli, wpuszczanych do oka u osoby zdrowej, to wzrost intensywności zabarwienia tęczówki. Do innych skutków ubocznych należy: zaczerwienie spojówek, ich pieczenie, podrażnienia, zamglone widzenie i inne, w tym ściemnienie skóry powiek.
Inne składniki
Dawniej uniwersalnym sposobem pielęgnacji rzęs były kuracje rycynowo-witaminowe. Taka kuracja polega na stosowaniu odżywki w postaci oleju rycynowego z dodatkiem witamin np. A i E. Preparat rozprowadza się ruchem lekko ugniatającym lub z zastosowaniem szczoteczki. Niestety nieumiejętna aplikacja często powoduje podrażnienie spojówek, a czasami nawet stan zapalny gałki ocznej.
Obecnie na rynku istnieje dużo różnorodnych odżywek do rzęs. W preparatach można znaleźć różne składniki takie jak: biotynę zapobiegającą wypadaniu rzęs, pochodne nienasyconych kwasów karboksylowych, nanopeptydy, glikoproteiny, stymulujące wzrost rzęs oraz kwas hialuronowy, który dobrze je nawilża. Z witamin głównie stosuje się witaminę A, która reguluje proces keratynizacji oraz pantenol (prowitaminę B5). W odżywkach znajdują się również wybrane ekstrakty roślinne o działaniu antyoksydacyjnym i odżywiającym, takie jak: ekstrakt z zielonej herbaty, wiesiołka, rozmarynu, palmy karłowatej, nagietka lekarskiego, żeńszenia, ogórka, granatu, oczaru wirginijskiego, z pestek dyni. Ekstrakty te zawierają w swym składzie takie grupy substancji aktywnych jak: fitosterole, aminokwasy, witaminy.
Bezpieczeństwo stosowania preparatów
Preparaty stosowane w okolicy oczu powinny spełniać szczególne wymagania. Produkty te nie powinny powodować alergii, podrażnienia i powinny być bezpieczne. W trakcie ich produkcji zwraca się uwagę na sterylność składników oraz opakowań. Odżywki do rzęs powinny mieć specjalnie dobrane konserwanty, nie powodujące stanów zapalnych oczu. Nie powinny zawierać substancji drażniących, takich jak np. alkohol. Występujące na rynku UE odżywki do rzęs są testowane dermatologicznie i oftalmologicznie, i są bezpieczne. Ważna jest także konsystencja produktu, tak aby pozostawał on u nasady rzęs i nie spływał do oka. Najlepiej jeżeli preparat występuje w formie gęstego żelu.
Dr n. med. Kamila Padlewska
Oricea Gabinety Dermatologii Estetycznej i Medycyny Anti-Aging, Warszawa
Dermatologia i Uroda Jesień-Zima 2014
❤☺
Bardzo interesujący wpis