Melasma, inaczej nazywana ostudą lub chloasmą, to po prostu przebarwienia na skórze – dolegliwość skórna dotykająca wszystkie rasy ludzkie. Najczęściej występuje u osób pochodzenia latynoskiego, bliskowschodniego, azjatyckiego i afrykańskiego (fototypy skóry wg Fitzpatricka III–V), ale nie omija i osób o jaśniejszej karnacji. Dotyka znacznie częściej kobiet niż mężczyzn, głównie w 3. i 4. dekadzie życia. Uważa się, że za pojawianie się przebarwień odpowiedzialne są hormony, słońce i geny. Pojawia się głównie na wystawionych na słońce obszarach czoła, policzków, nosa, górnej wargi i podbródka, a czasami na szyi i przedramionach.
Przebarwienia to zmiany kosmetyczne, które są przyczyną psychospołecznego zakłopotania i negatywnie wpływają na jakość życia. Dlatego wymagają skutecznego i niezawodnego leczenia. Niestety, dostępne leczenie pozostaje niezadowalające z powodu ograniczonej skuteczności, działań niepożądanych i nawrotów po zaprzestaniu leczenia.
Różne metody leczenia
Chociaż stosuje się pilingi chemiczne, terapie laserowe i świetlne oraz dermabrazję, dostępne dowody na ich skuteczność są ograniczone. Te sposoby leczenia często powodują przebarwienia pozapalne, szczególnie u osób z ciemniejszym typem skóry. Podstawą leczenia melasmy pozostają terapie medyczne. Jedyną zatwierdzoną przez FDA metodą leczenia melasmy, złotym standardem ze względu na wykazaną skuteczność wśród grup etnicznych jest potrójna kombinacja – hydrochinon 4%, tretynoina 0,05% i acetonid fluocynolonu 0,01% (Triluma, Galderma, Ft. Worth Texas, często modyfikowana z użyciem różnych kortykosteroidów). Doustny kwas traneksamowy (o nim można przeczytać TU) sam lub w połączeniu z innymi lekami również okazał się skuteczny. Wykazano, że użytecznych jest kilka kosmeceutyków i ekstraktów roślinnych stosowanych jako środki rozjaśniające skórę.
Na czym polega leczenie przebarwień
Większość metod leczenia melasmy jest zwykle ukierunkowana na spowolnienie proliferacji melanocytów, hamowanie powstawania melanosomów i promowanie ich degradacji. Tradycyjnie na całym świecie hydrochinon, inhibitor tyrozynazy, był stosowany samodzielnie lub w „potrójnej kombinacji” z kwasem retinowym i kortykosteroidem. W ostatnich latach nacisk został przesunięty na terapie medyczne, które nie są oparte na hydrochinonie.
Artykuł przeglądowy
„Medyczne terapie melasmy” to tytuł jednego z artykułów, który ukazał się we wrześniowym wydaniu Journal of the Cosmetic Dermatology (Vol. 21, Issue 9, September 2022, p. 3707-3728).
Grupa specjalistów z Indii, USA, Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Polski i Niemiec przygotowała artykuł omawiający różne medyczne metody leczenia przebarwień.
Stosowanie pilingów
Jak zaznaczają Autorzy wspomnianego powyżej artykułu, pilingi chemiczne poprawiają przebarwienia poprzez usuwanie niechcianej melaniny, ale mogą powodować podrażnienia i przebarwienia pozapalne, szczególnie u pacjentów z fototypami skóry III-V wg Fitzpatricka, co wymaga szczególnej ostrożności przy ich stosowaniu. Stosowane są głównie w połączeniu z różnymi innymi opcjami leczenia, w tym środkami doustnymi, środkami miejscowymi lub laserami lub intensywnym światłem pulsacyjnym w celu uzyskania maksymalnej korzyści. Nowsze pilingi, takie jak pilingi kwasem fitowym i pilingiem aminokwasowym, zostały opracowane, aby przezwyciężyć wady konwencjonalnych pilingów. Pilingi kwasem fitowym mają niskie pH i nie wymagają neutralizacji. Nakłada się je na twarz na noc i stosuje raz w tygodniu, a efekt kliniczny obserwuje się zwykle po 5–6 sesjach.
Niedawno wprowadzona maska pilingująca z 10% tretynoiną wykazała znaczące korzyści terapeutyczne u 20 pacjentów z melasmą. W randomizowanym badaniu wykazano, że pilingi z aminokwasów owocowych były lepsze niż pilingi kwasem glikolowym w leczeniu melasmy po 12 sesjach. Niebieskie pilingi Obagi mają stałe stężenie kwasu trichlorooctowego z niejonową bazą zapewniającą równomierne rozprowadzenie kwasu trójchlorooctowego i równomierny piling. Nowo opisane lipohydroksykwasy są pochodnymi kwasu salicylowego z dodatkowymi łańcuchami kwasów tłuszczowych o ulepszonej lipofilowości i skuteczności keratolitycznej.
Terapie bez hydrochinonu
W publikacji omówiono również stosowanie miejscowych kortykosteroidów, retinoidów i alfa-hydroksykwasów (kwas glikolowy, kwas kojowy, kwas azelainowy). Wspomniano, że kilka terapii opartych na ekstraktach roślinnych stosowano samodzielnie lub w połączeniu z hydrochinonem w terapii podwójnej lub potrójnej. Zamiast hydrochinonu stosowano również inne konkurencyjne inhibitory tyrozynazy (arbutyna, deoksyarbutyna, aloezyna, kwas kojowy, flawonoidy, saponina, oregonina i johimbina) lub niekonkurencyjne inhibitory tyrozynazy (glabirydyna, hydroksystilbeny).
Badania wykazały również przydatność rucynolu, kwasu traneksamowego (TA), siarczanu cynku, związków witamin E i C oraz kilku ekstraktów roślinnych jako nowszych terapii melasmy. Nowe inhibitory tyrozynazy diarylopropan, hydroksyfenolnaftol, kalikozyna i chinolony wymagają dalszych badań in vivo i in vitro.
Fotoochrona
Obecnie wiadomo, że zarówno promieniowanie UV, jak i światło widzialne odgrywają znaczącą rolę w patogenezie melasmy. W kilku badaniach wykazano korzyści z jednoczesnego stosowania fotoprotekcji, a wszystkim pacjentom z przebarwieniami powinno się zalecać stosowanie filtrów przeciwsłonecznych o wartości co najmniej SPF 15. Filtry przeciwsłoneczne skutecznie zmniejszają pigmentację po ekspozycji na słońce, znacznie zwiększają skuteczność terapii miejscowej i zapobiegają nawrotom zmian.
Podsumowanie
Postępowanie w przypadku melasmy pozostaje wyzwaniem i wymaga długotrwałego leczenia. Potrzebne jest też stałe doradztwo w celu przestrzegania zaleceń terapeutycznych. Środki miejscowe pozostają podstawą leczenia, mimo często niezadowalających wyników terapeutycznych, a niektóre z nich mogą wiązać się z istotnymi działaniami niepożądanymi. Chociaż hydrochinon, w monoterapii lub w potrójnej kombinacji, pomimo obaw związanych z jego działaniami niepożądanymi pozostaje złotym standardem w leczeniu miejscowym, opracowano kilka nowych środków mogących hamować melanogenezę, które mogą być stosowane w terapii sekwencyjnej w leczeniu przebarwień.
Oryginał artykułu o medycznych terapiach melasmy jest ogólnie dostępny. Wszystkich zainteresowanych tym tematem zapraszamy więc do zapoznania się ze szczegółami (link)
Literatura
1/ Vikram K. Mahajan, Anant Patil, Leszek Blicharz, Martin Kassir, Nellie Konnikov, Michael H. Gold, Mitchel P. Goldman, Hassan Galadari, Mohamad Goldust. Medical therapies for melisma. J Cosmetic Dermatol. 2022, Vol. 21 (9): 3707-3728
2/ Sarkar R, Bansal S, Garg VK. Chemical peels for melasma in dark-skinned patients. J Cutan Aesthet Surg. 2012;5:247-253.
3/ Ghersetich I, Troiano M, Brazzni B, Arunachalam M, Loti T. Melasma: treatment with 10% tretinoin peeling mask. J Cosmet Dermatol. 2010;9:117-121.
4/ Ilknur T, Bicak MU, Demirtasoglu M, Ozkan S. Gycolic acid peels versus amino fruit acid peels in the treatment of melasma. Dematol Surg. 2010;36:490-495.