Liczba zachorowań na nowotwory złośliwe w Polsce w ciągu ostatnich trzech dekad wrosła ponad dwukrotnie, osiągając w 2010 roku ponad 140,5 tys. zachorowań, z czego około 70 tys. u mężczyzn i 70,5 tys. u kobiet. Surowe współczynniki zachorowalności wzrosły u mężczyzn z 197/105 w 1980 roku do 376/105 w 2010 roku. Wśród kobiet w 1980 roku surowy współczynnik zachorowalności wynosił 182/105, a w 2010 roku jego wartość wzrosła do 355/105
Źródło: Krajowy rejestr nowotworów, http://onkologia.org.pl/nowotwory-zlosliwe-ogolem-2/
Pacjent onkologiczny w gabinecie kosmetycznym
Ze względu na rosnącą liczbę zachorowań na nowotwory, pacjenci w trakcie i po zakończeniu leczenia onkologicznego będą coraz częściej poszukiwać odpowiednich dla siebie zabiegów w gabinetach kosmetycznych. Z moich osobistych doświadczeń zawodowych wynika, iż wciąż jeszcze pacjenci onkologiczni są niechętnie przyjmowani przez kosmetyczki i kosmetologów, co wynika głównie z nieznajomości zagadnienia, a co za tym idzie, ze strachu przed ewentualnymi powikłaniami po zabiegach. Często słyszę, że pacjent onkologiczny może być przyjęty w gabinecie dopiero pięć lat od zakończenia terapii. Takie założenie jest z gruntu złe i powoduje, że klienci/pacjenci pozostawiani są sami ze swoimi problemami.
Pacjent onkologiczny jest bez wątpienia szczególnie wymagającym klientem/pacjentem, a zabiegi kosmetyczne wykonywane w tym okresie muszą być starannie dobrane do aktualnego procesu leczenia. Jak wiadomo nowotwory mogą być leczone wyłącznie chirurgicznie, może być dodatkowo wdrożona radioterapia i/lub chemioterapia, terapia immunologiczna oraz hormonalna czy terapia ukierunkowana molekularnie. Na każdym z etapów leczenia mogą wystąpić uciążliwe dla pacjentów dolegliwości dermatologiczne, które częściowo łagodzone będą poprzez zabiegi kosmetyczne.
Niestety stan wiedzy samych lekarzy onkologów, a więc osób, które w pierwszej kolejności uświadamiać powinni pacjentom możliwość poddawania się takim zabiegom kosmetycznym, jest w naszym kraju niewystarczający. Według badań przeprowadzonych przez prof. Dariusza Iżyckiego z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, na 100 lekarzy (mężczyzn) na pytanie „Czy wiesz jakie zabiegi kosmetologiczne można wykonać u pacjentów w trakcie leczenia onkologicznego lub po jego zakończeniu (RTX, CHT, immunoterapia, TUM)”: 1% odpowiedział – wiem, 2% – raczej wiem, 97% – nie wiem. Lekarki (kobiety) na to pytanie odpowiedziały odpowiednio: 15% – wiem, 30% – raczej wiem, 55% – nie wiem. Nie dziwi zatem, że pacjenci nie zgłaszają się zbyt często do gabinetów kosmetycznych, mimo iż stan ich skóry tego wymaga.
Chemioterapia
Chemioterapia to terapia hamująca procesy namnażania się komórek nowotworowych, działająca także ogólnie na cały organizm. Szczególnie narażone na działanie niepożądane są tkanki, gdzie następują szybkie podziały komórkowe: szpik, nabłonek jelit, skóra. Tutaj też dochodzi do najbardziej uciążliwych dla pacjentów powikłań.
Najczęstsze skórne powikłania po chemioterapii to: suchość, nadmierne łuszczenie, zespół ręka-stopa, pękanie skóry, świąd, teleangiektazje, nadmierna pigmentacja, trądzik, przyspieszone wiotczenie, wrażliwość na dotyk, zwiększona podatność na infekcje, nadmierna wrażliwość na promieniowanie UV. Należy podkreślić, iż rzadko po zakończeniu leczenia skóra powraca do stanu sprzed choroby, dlatego tak istotne są zabiegi podczas terapii, które w dużym stopniu zmniejszają niepożądane efekty leczenia.
Skutki uboczne stosowania chemioterapii dotyczące paznokci to: osłabienie, kruchość, deformacje, zmiana koloru, spowolniony lub zahamowany wzrost, rozwarstwianie, onycholiza, zanik płytki, bolesność związana z przerostem i pogrubieniem płytki paznokciowej.
Powikłania chemioterapii dotyczące włosów to: wzmożone wypadanie aż do całkowitej utraty owłosienia nie tylko na głowie, ale również rzęs i brwi. Pełny odrost włosów pojawia się zwykle do roku od zakończenia leczenia. Kolor i struktura włosów mogą być inne niż przed rozpoczęciem leczenia.
Radioterapia
Terapia onkologiczna wykorzystująca promieniowanie jonizujące w celu zniszczenia komórek nowotworowych. Proces napromieniowania jest zabójczy również dla zdrowych komórek znajdujących się w napromieniowanym obszarze.
Wpływ promieniowania na skórę to: suchość, zaczerwienienie, przebarwienia, uszkodzenie naczyń krwionośnych i teleangiektazje, blizny, uszkodzenie gruczołów łojowych, ból, świąd, pieczenie, epilacja, zaburzenie procesów gojenia. W 4 do 6 tygodni od terapii dochodzi do silnego złuszczania skóry – na sucho, kiedy pojawiają się przeczosy i świąd oraz na mokro, gdy złuszczanie sięga skóry właściwej i towarzyszy mu wysięk surowiczy. Po zakończeniu leczenia pojawia się odczyn popromienny z przebarwieniami lub odbarwieniami skóry, uszkodzeniem naczyń krwionośnych, zaburzeniem ukrwienia, co może doprowadzić do martwicy skóry, teleangiektazje – stale poszerzone naczynia krwionośne splotu podbrodawkowego widoczne przez naskórek.
Zabiegi kosmetyczne dla pacjentów onkologicznych
Zabiegi kosmetyczne wykonywane w trakcie i po zakończeniu leczenia onkologicznego poprawiają kondycję skóry, zapobiegają nasilaniu się zmian oraz skracają czas rekonwalescencji. Przyczyniają się także do poprawy samopoczucia chorego, co moim zdaniem ma kluczowe znaczenie ze względu na uciążliwość terapii.
Działania profilaktyczne można wdrożyć jeszcze przed rozpoczęciem leczenia – przewidując utratę owłosienia rozważyć można rekonstrukcję brwi. Wskazane podczas terapii onkologicznej zabiegi poprawiać mają barierowość skóry oraz niwelować dolegliwości takie jak świąd, uczucie ściągnięcia, ból.
Zabiegi bezpieczne dla pacjentów onkologicznych to: delikatny masaż z przewagą ruchów głaskania, masaż pędzelkowy, piling enzymatyczny, maski w płacie o właściwościach nawilżających i łagodzących (np. płat kolagenowy), maski niezasychające o właściwościach regenerujących funkcje barierowe skóry i łagodzące, pedicure, masaż stóp, manicure japoński, masaż dłoni, makijaż korygujący, lekcje makijażu brwi, rekonstrukcja brwi za pomocą trwałej henny lub makijażu permanentnego, zabieg rekonstrukcji otoczki brodawki sutkowej, drenaż limfatyczny (jeśli lekarz wyrazi zgodę, z pominięciem obszarów po usunięciu węzłów chłonnych), kinezyterapia, akupunktura, akupresura, refleksologia. Każda wizyta musi być poprzedzona wnikliwym wywiadem kosmetologicznym, a w razie jakichkolwiek wątpliwości należy poprosić o konsultacje lekarza onkologa. Zabiegi muszą także współgrać z aktualnym leceniem onkologicznym i powinny być modyfikowane w zależności od stanu skóry i ogólnego stanu pacjenta.
Zabiegi absolutnie przeciwwskazane podczas leczenia to: zabiegi z wykorzystaniem pola elektromagnetycznego, elektrycznego i podczerwieni, rozgrzewanie (parafina, wapozon), krioterapia, mikrodermabrazja, laseroterapia (wysoko i nisko energetycze lasery), pilingi chemiczne, UV, przedłużanie paznokci.
Zabiegi powinny być wykonywane kosmetykami bezzapachowymi o ograniczonej ilości konserwantów i barwników, a ich głównym zadaniem ma być wiązanie wody w naskórku, okluzja, wzmacnianie bariery naskórkowej. Składniki kosmetyków wskazane w tego typu zabiegach to m.in.: pantenol, allantoina, oleje roślinne (lniany, z wiesiołka, ogórecznika, oliwa), bioflawonoidy, gliceryna, kwas hialuronowy, mocznik, aloes, probiotyki, algi, witaminy C,E,F, NNKT, cholesterol, ceramidy, skwalan, alfa bisabolol, colostrum, beta glukan.
Należy zalecać klientom stosowanie kosmetyków do pielęgnacji domowej z w/w. składnikami i dodatkowo na dzień z wysokim SPF.
Substancje przeciwwskazane w kosmetykach to: Wit A, retinoidy, BHA, AHAs, , SLES, SLS, substancje zapachowe (duża wrażliwość na zapachy powodująca mdłości i wymioty), barwniki, alkohol.
Schemat przykładowego zabiegu kosmetycznego
- Demakijaż mleczkiem kosmetycznym
- Delikatny piling enzymatyczny
- Wprowadzenie serum z bioflawonoidami za pomocą masażu pędzelkowego
- Masaż relaksacyjny lub refleksologia twarzy na oleju do masażu (bez zapachu)
- Maska lipidowa z witaminami E i F oraz allantoiną
- Krem lipidowy z NNKT i SPF50+
- Przekazanie zaleceń dotyczących pielęgnacji twarzy i ciała
Autor: mgr Dorota Witkowska, kosmetolog, specjalistka promocji zdrowia, dietetyk
Gabinet kosmetologii i promocji zdrowia For You
Źródłem zawartych w tekście informacji są wykłady jakie zostały wygłoszone podczas V Sympozjum onkokosmetyki „Piękno mimo wszystko” Toruń 2018.
