Pytanie może wydawać się banalne, jednak wiele osób ma problem z wyborem odpowiedniego preparatu do mycia włosów i skóry głowy. Dobór szamponu jest kluczową kwestią dla zdrowia włosów, ale przede wszystkim skóry głowy – bo właśnie do rodzaju skóry głowy powinien być dobierany
Słowo „shampoo”, oznaczające „szampon” pochodzi z języka hinduskiego i oznacza masaż. Początkowo były to masaże z wyciągów ziołowych, natomiast dzisiaj szamponem nazywa się środek do mycia, który poprzez masaż usuwa z włosa i skóry głowy brud, tłuszcz i resztki martwego naskórka.
Pierwsze szampony powstały na początku XX w. Były to szampony na bazie mydła, na początku w formie proszku, który łączono z wodą. Z czasem powstały szampony mydlane w płynie na bazie mydła kokosowego, produkowane tradycyjną techniką mydlarską.
Szampony te sprawdzały się dobrze w myciu włosów i skóry, jednak ze względu na swój alkaliczny odczyn, działały niekorzystnie na włosy. Dziś wiemy już, że również na skórę głowy. Sytuację próbowano ratować poprzez płukanie włosów octem.
Z biegiem czasu wprowadzono szampony bez zawartości mydła, w oparciu o detergenty głównie z grupy anionowych związków powierzchniowo czynnych. Powstały kolejno substancje takie jak Sodium Lauryl Sulfate, Sodium Cetyl Sulfate oraz pochodne (oksyetylenowane alkohole tłuszczowe) takie jak Sodium Laureth Sulfate, które do dziś są najpopularniejszymi detergentami w szamponach do włosów.
Jak wybrać odpowiedni szampon do skóry głowy?
- Jaki detergent?
Detergenty, inaczej surfaktanty zawarte w szamponie można podzielić na anionowe, kationowe, niejonowe oraz amfoteryczne środki powierzchniowo czynne.
Detergenty anionowe spotykane są w szamponach najczęściej i z tego powodu nazywane są surfaktantami głównymi (lub pierwszorzędowymi). Kationowe, niejonowe i amfoteryczne środki powierzchniowo czynne to najczęściej substancje pomocnicze, występujące w towarzystwie detergentów anionowych
Od kilku lat toczą się dyskusje na temat szkodliwości wybranych surfaktantów. Do najczęściej demonizowanych substancji zalicza się Sodium Lauryl Sulfate oraz Sodium Laureth Sulfate, zaliczające się do detergentów anionowych . Zarzuca się im przede wszystkim działanie drażniące na skórę.
Czy należy się bać tych detergentów w szamponach?
Sodium Lauryl Sulfate (SLS) to detergent o dosyć silnym działaniu. Wiele publikacji naukowych mówi o jego wysuszającym i drażniącym działaniu w wysokich stężeniach. Z powodu mocnego wysuszania skóry, został zastąpiony przez Sodium Laureth Sulfate (SLES), który jest detergentem łagodniejszym.
Jednak przy wyborze szamponu nie należy brać pod uwagę wyłącznie nazwy zastosowanego detergentu. Przy próbach rozszyfrowania składu preparatów do mycia i ich interpretacji musimy uświadomić sobie, że potencjał drażniący wybranej substancji czynnej nie zależy wyłącznie od jej zawartości procentowej w recepturze.
W przypadku surfaktantów udowodniono, że ich mieszaniny wykazują mniejszy potencjał drażniący niż pojedyncze substancje, mimo większego stężenia samego surfaktantu w roztworze.
Dodatkową ważną informacją jest fakt, że obecność w składzie substancji renatłuszczających oraz hydrolizatów protein chroni naskórek przed niekorzystnym działaniem środków myjących typu SLS/SLES. Badania mówią, że dodatek hydrolizatów protein do SLS okazał się skuteczniejszy niż stosowanie łagodniejszych, pomocniczych środków powierzchniowo-czynnych w recepturze szamponu.
Dlatego warto podkreślić, że przy wyborze szamponu ważny jest nie tylko rodzaj zastosowanego detergentu, ale również znajomość działania innych substancji występujących w recepturze, które bardzo często spełniają liczne funkcje w kosmetyku. Zazwyczaj dodatek substancji renatłuszczających o dobrych właściwościach wiązania SLS zwiększa cenę kosmetyku.
- Rola pH szamponu
Oprócz rodzaju zastosowanego detergentu, kluczową kwestią przy wyborze szamponu jest pH kosmetyku. Niestety na rynku jest wiele kosmetyków, które nie mają podanej wartości pH na opakowaniu. Warto wybierać te, których odczyn jest nam znany.
Dla skóry zdrowej zaleca się pH w granicach 5-6, ze względu na fizjologiczną wartość pH wierzchniej warstwy rogowej naskórka wynoszącą 5.5, która chroni skórę przed mikroorganizmami.
W przypadku szamponów leczniczych, pH produktu często jest nieco wyższe i dochodzi nawet do wartości powyżej 7. Jest to działanie nie bez przyczyny, ponieważ w głębszej części warstwy rogowej wartość pH osiąga nawet 6.8. Warto pamiętać, że szampony lecznicze to grupa produktów, która powinna być stosowana tylko przez określony czas. W trychologii zaleca się stosowanie szamponów leczniczych na zmianę z szamponami o wartości pH neutralnej dla skóry. Przyspiesza to powrót homeostazy skórnej i uszczelnienie uszkodzonej bariery hydrolipidowej naskórka.
Zbyt wysokie pH środków myjących przyczynia się nie tylko do osłabienia bariery ochronnej skóry, ale również destrukcyjnie wpływa na łodygę włosa. Zasadowe wartości pH zwiększają ilość ładunków ujemnych na powierzchni włosa, co osłabia przyleganie osłonki i zwiększa tarcie włókien.
- Wiek skóry
Przy wyborze preparatu do mycia włosów i skóry głowy ważny jest także wiek skóry. Ze względu na zróżnicowaną budowę i funkcjonowanie skóry na poszczególnych etapach rozwoju organizmu człowieka, preparaty do mycia powinny być dostosowane indywidualnie.
Skóra niemowląt jest bardzo delikatna i podatna na działanie różnorodnych czynników zewnętrznych ze względu m.in. na słabo wykształconą barierę naskórkową. Gruczoły potowe u dzieci nie funkcjonują w pełni, a aktywność gruczołów łojowych przez pierwsze miesiące życia pozostaje dalej niska aż do okresu dojrzewania związanego ze zmianami hormonalnymi. Skóra u dzieci wykazuje też mniejszą zdolność syntezy ochronnej melaniny. W związku z różnicami w funkcjonowaniu skóry małego dziecka w porównaniu do skóry człowieka dorosłego ważny jest nie tylko dobór odpowiedniego detergentu w szamponie, ale również jego pH.
Dla dzieci do 4-5 roku życia najlepsze będą szampony, których bazą są detergenty drugorzędowe (pomocnicze), np. amfoteryczne – Cocamidopropyl Betaine czy niejonowe – Lauryl Glucoside.
W szamponach dla dzieci pH często osiąga wartość 7.3, zgodną z pH ludzkiej łzy. Są to tak zwane formuły bezłzowe, nie powodujące podrażnienia oczu.
W przypadku osób starszych, skóra głowy staje się bardziej napięta i cienka. Warstwa rogowa często jest przerosła i przesuszona. Dodatkowo, aktywność gruczołów łojowych jest zmniejszona, co związane jest ze zmianami hormonalnymi.
Dla takiej skóry również zaleca się stosowanie łagodniejszych szamponów. Składnikami pożądanymi są substancje nawilżające (humektanty) oraz natłuszczające (emolienty) zarówno w szamponach, jak i maskach przeznaczonych do stosowania na skórę głowy. Wartość pH również ma znaczenie, warto zwrócić uwagę, aby mieściło się w przedziale 5.5-6.
Jak wybrać szampon do włosów? 8 praktycznych wskazówek:
- Unikaj silnych detergentów z grupy anionowych środków powierzchniowo czynnych, które nie występują w składzie wraz z substancjami re-natłuszczającymi lub hydrololizatorami protein.
- Więcej surfaktantów nie oznacza mocniej i agresywniej. Przeciwnie, mieszaniny pierwszo- i drugorzędowych związków powierzchniowo czynnych działają łagodniej.
- Jeśli musisz stosować szampony lecznicze o podwyższonej wartości pH, zakwaszaj łodygę włosa przez zastosowanie maski lub ampułki z pH w granicach 3.5 (wartość pH łodygi włosa to 3.67).
- Nie stosuj szamponów dla dzieci i noworodków o niewiadomej wartości pH, zwłaszcza przy włosach rozjaśnianych chemicznie.
- Unikaj szamponów zwiększających objętość. Zazwyczaj mają niekorzystny odczyn.
- Nie stosuj szamponów przeciwłupieżowych profilaktycznie na własną rękę. Zakup takiego szamponu powinien być poprzedzony konsultacją połączoną z badaniem skóry głowy i dobraniem szamponu odpowiedniego do danego rodzaju łupieżu (wyróżniamy łupież tłusty, suchy i kosmetyczny).
- Piana nie świadczy o właściwościach myjących. Zdolność do tworzenia piany jest zależna od wielu czynników, m. in. budowy chemicznej surfaktantu, pH roztworu oraz twardości wody.
- Pamiętaj, że szampony nie usuwają nadmiernej warstwy keratynowej, oprócz mycia włosów i skóry głowy warto wykonywać regularnie eksfoliację, stosując odpowiednio dobrane do skóry pilingi enzymatyczne lub chemiczne.
Autor: Agata Suska, www. agatasuska.pl
