Kwas azjatykowy
O kwasie azjatykowym nie da się mówić w oderwaniu od Centella asiatica, czy inaczej wąkroty azjatyckiej. Ta roślina lecznicza znana jest również pod nazwami zwyczajowymi: Gotu kola lub Tiger Grass. Rośnie w Azji, głównie w Indiach, Pakistanie, na Madagaskarze, w Afryce równikowej, Ameryce Środkowej oraz w tropikalnym rejonie Oceanii.
W tradycyjnej medycynie azjatyckiej stosowana była od setek lat, zwłaszcza w leczeniu dermatoz i zmian skórnych, drobnych ran, zadrapań, oparzeń, a także w chorobach niedermatologicznych, takich jak wrzody żołądka, uszkodzenia błony śluzowej żołądka, lęk oraz w celu poprawy funkcji poznawczych w zaburzeniach neurodegeneracyjnych. Wąkrota azjatycka okazała się również pomocna w leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej (głównie poprzez poprawę mikrokrążenia) i jako środek przeciwnowotworowy. Polecana jest również jako lek przeciwgorączkowy, moczopędny, reumatyczny, przeciwbakteryjny, przeciwwirusowy. Ekstrakt z C. asiatica (INCI) wykorzystywany jest również jako składnik kremów anti-aging, w preparatach kosmetycznych na cellulit i rozstępy.
Substancje czynne
Najważniejszymi związkami ze względu na ich działanie farmakologiczne, występującymi w wąkrocie azjatyckiej (Centella asiatica) są pentacykliczne triterpeny, głównie azjatykozyd, madekasozyd, kwasy azjatykowy i madekasowy. Poza tym w roślinie tej występują także kwasy triterpenowe, np.: brahminowy, madazjatowy, terminolowy, centelowy oraz ich glikozydy: brahminozyd, madazjatykozyd i centellozyd. Centella zawiera również inne składniki, w tym lotne oleje (0,1%), flawonoidy, garbniki, fitosterole, aminokwasy oraz cukry.
Postaci wąkroty azjatyckiej w medycynie
Preparaty C. asiatica stosowane w medycynie konwencjonalnej stosuje się w postaci doustnej (tabletki i krople), leków miejscowych (maści i proszek), w postaci iniekcji (s.c., i.m.) oraz zewnętrznych lub wewnętrznych preparatów homeopatycznych.
Badania
Większość badań in vitro z wąkrotą azjatycką przeprowadzono na fibroblastach izolowanych z ludzkiej skóry. Udowodniono, że C. asiatica wywiera duży wpływ na odkładanie się białek macierzy zewnątrzkomórkowej. Stymuluje proliferację fibroblastów, zwiększa syntezę kolagenu, zmniejsza aktywność metaloproteinaz, co prowadzi do wzrostu odkładania się kolagenu. Hamuje również fazę zapalną blizn przerostowych i bliznowców. Doskonale sprawdza się w leczeniu ran, nawet zainfekowanych, a także oparzeń i pooperacyjnych blizn przerostowych. Niektóre badania sugerują, że użycie C. asiatica lub jej składników może być przydatne w leczeniu łuszczycy i twardziny.
Wykorzystanie w kosmetologii
W kosmetologii wąkrota azjatycka najczęściej jest składnikiem preparatów przeciwstarzeniowych, wpływających na elastyczność skóry i jej prawidłowe napięcie oraz zmniejszających widoczność blizn i rozstępów. Ta znana i wykorzystywana od setek lat roślina lecznicza wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne, dzięki czemu chroni komórki skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania UV. Poza tym zapobiega gromadzeniu się tłuszczu w adipocytach poprzez zmniejszenie aktywności fosfodiesterazy i zwiększając stężenie cyklicznego monofosforanu adenozyny.
Właściwości kwasu azjatykowego
Jak już wspomnieliśmy wcześniej, kwas azjatykowy jest jedną z głównych substancji aktywnych wąkroty azjatyckiej i w dużym stopniu wpływa na gojenie ran (nawet zainfekowanych), oparzeń i niwelowanie blizn przerostowych. Mechanizm działania obejmuje zmniejszenie reakcji zapalnej, zwiększenie produkcji kolagenu typu I oraz pobudzenie syntezy miofibroblastów. Należy też dodać, że związki triterpenowe mają też zdolność zwiększania produkcji glikozaminoglikanów, zwłaszcza syntezy kwasu hialuronowego. Dzięki temu wykazują silne działanie nawilżające.
Podsumowanie
Kwas azjatykowy jest niezwykle cennym składnikiem preparatów kosmetycznych (i nie tylko!). Wykazuje w nich działanie antyoksydacyjne i nawilżające. Przyspiesza gojenie mikrouszkodzeń, wpływając na odbudowę bariery naskórkowej. Stymuluje produkcję kolagenu. Działa przeciwstarzeniowo i antybakteryjnie.
1/. Centella asiatica in dermatology: An Overview, Phytother. Res. 28: 1117–1124 (2014)
2/. Centella asiatica in cosmetology, Postep Derm Alergol 2013; XXX, 1: 46-49